Potansiyometre

Potansiyometre Nedir

Ana direnç üzerinde gezen, döner bir mil veya doğrusal bir sürgü vasıtasıyla direnç değeri değiştirilebilen/ayarlanabilen elektriksel rezistansa potansiyometre denir. Kullanıldıkları elektrik devresindeki gerilimi bölerler. Potansiyometreler genellikle üç bağlantı terminallidir. Üç bağlantı terminali A, B, C diye adlandırılırsa, A-C potansiyometrenin toplam direncidir ve ayarlanamaz. B ucu gezer sürgünün bağlı olduğu uçtur. A-B ve B-C direnç değerleri B sürgüsünün bulunduğu konuma göre değer alır. A-B ve B-C direnç değerlerinin toplamı A-C direncine eşittir. B hareketli sürgüsü A noktasına en yakın iken A-B direnci 0, B-C direnci de A-C direncine eşit olur. B sürgüsü C noktasına en yakınken B-C direnci 0, A-B direnci de A-C direncine eşit olur.

Potansiyometrenin Kullanım Alanları

Potansiyometre iki şekilde tahrik edilebilir. Manuel olarak elle ayarlanarak her hangi bir elektrik devresindeki direnç değeri, dolayısıyla devredeki voltaj değiştirilerek sistem kontrol edilebilir. Sistem, müzik sisteminin ses ayarı, bir elektrik motor sürücüsünün ( invertör ) ayarı ve dolayısıyla motor devri, günümüz modern otomobillerinin gaz pedalı, bir uzaktan kumandalı oyuncak arabanın ileri-geri hızı veya sağ-sol dönüşü olabilir. İkinci durumda ise potansiyometre doğrusal veya döner hareket eden bir sisteme bağlanarak o sistemle birlikte dönmesi sağlanır. Bu sayede değişen direncin ölçülmesi ile sistemin konumu algılanır.  Elektronik kontrol ünitesine sahip otomobillerinin gaz kelebeği konumları bu tür bir potansiyometre ile algılanarak elektronik üniteye gaz kelebeğinin konum bilgisi verilir. Bu sayede yakıt miktarı, ateşleme avans değeri gibi değişkenler belirlenir.

Tek Turlu ve Çok Turlu Döner Potansiyometre

Bir çok döner potansiyometre 270° dönüş açısına sahiptir. Bunlara tek turlu potansiyometre denir. Daha hassas ayar olanağı sağlayan çok turlu potansiyometreler bir sonsuz vida mekanizmasına sahiptir ve 10 tam tur, yani 3600° dönüş açısına sahiptir.

Potansiyometre Düğmesi Dial

Baskı devre üzerine lehimle monte edilen küçük potansiyometreler ( genellikle trimpot ) yıldız veya düz tornavida ile ayarlanırlar. Elle ayarlanan endüstriyel potansiyometreler bir panel üzerine monte edilirler ve çevirme millerinin üzerine dial denen düğmeler monte edilir. Çok turlu potansiyometre dialleri aynı zamanda tur sayısını gösteren bir mekanik sayıcı numaratöre sahiptir.

Telli Potansiyometre

Potansiyometrelerin direnç elemanları karbon, seramik veya yalıtkan bir karkas üzerine sarılmış krom nikel rezistans teli olabilir. Direnç elemanı rezistans telinden yapılmış olan potansiyometrelere telli potansiyometre denir.

Telli potansiyometreler ( wirewound ), karbon veya seramik dirençlilere göre daha yüksek akım taşıma kapasitesine sahiptir. Sıcaklık dayanımları daha yüksektir. Sinyali daha temiz dönüştürler ve daha az gürültü üretiler.